در چند دهه ی اخیر، به موازات پیشرفت علوم و فناوری های مدرن و نقش آن در شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی و اقتصادی، با نگرش یک جانبه به نفع بهره برداری هرچه بیش تر از منابع طبیعی و ترجیح منافع اقتصادی بیش تر در کوتاه مدت، نشانه ها و پیامد های ناپایداری محیط زیست، بیش از هر زمان دیگری از تاریخ حضور بشر در کره زمین، در همه مقیاس های جهانی، منطقه ای و محلی، بروز و ظهور یافته است. بحران های پیچیده محیط زیستی و بروز انواع بلایای طبیعی و از جمله تغییرات شدید در اقلیم و آب و هوای جهانی، تخریب و نابودی جنگل ها و انقراض گونه های زیستی، کاهش شدید منابع تجدیدناپذیر به واسطه بهره برداری بی رویه و محدودیت توان جذب زمین در مقابل انبوهی از پسماندها و ضایعاتی که همه روزه در اثر مصرف ناپایدار منابع و کالاها به وجود می آیند، همه و همه تنها بخشی از نشانه ها و هشدارها در مقابل هجمه نامعقول و دخالت های نابجای انسان قرن بیست و یکم در نظام خودگردان طبیعت است.بدین ترتیب، این مقاله ضمن بررسی بیانات مقام معظم رهبری به صورت تحلیل محتوا، مهم ترین ابعاد، مولفه ها و شاخص ها، یک چارچوبی که بتواند امنیت محیط زیست را تدوین نماید، استخراج کرده و در انتها ضمن تهیه جدول ویژگی های امنیت محیطرزیست، الگوی آن را نیز ترسیم نموده است.

در جوامع پیچیده امروزی امنیت ابعاد مختلفی یافته و حاکمیت ناگزیر از تأمین امنیت در همه ابعاد آن است. این تحقیق هدفش احصاء ابعاد امنیت از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) است و تلاش دارد با تحلیل گفتمان و با رویکرد استنباطی و به صورت تمام شمار، بیانات معظمٌ له را بررسی نموده و ابعاد امنیت را احصاء نماید. مسئله این تحقیق این است که در ایجاد امنیت پایدار و همه جانبه نمی توان صرفاً از دستگاه های نظامی، انتظامی و امنیتی امنیت را مطالبه نمود بلکه تمام دستگاه های حکومتی در ایجاد و ارتقاء امنیت دخیل هستند، اما این امر چندان برای کارگزاران حکومتی در دستگاه های دیگر تفهم نشده است. از بررسی، واکاوی و تحلیل فرمایشات امام خامنه ای (مدظله العالی) چنین نتیجه گرفته می شود که ابعاد امنیت را در شش بُعد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، دفاعی-امنیتی و زیست محیطی می توان سازمان دهی کرد. این ابعاد به هم مرتبط بوده و تهدید یا وجود آسیب در هر یک از آن ها، سایر ابعاد را متأثر خواهد نمود. ابعاد مطروحه امنیت عمدتاً بر عهده متولیان آن دستگاه هاست که باید با اقداماتی از جنس حوزه کاری خویش، امنیت آن حوزه را تأمین نمایند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پیامدهای اجتماعی و سیاسی برخاسته از فروسایی محیطی، گرمایش جهانی و کشمکش بر سر منابع طبیعی، محیط زیست را کانون مطالعات امنیتی سده بیست و یکم قرار داده به گونه ای که ناامنی بوم شناسی و نابودی بن مایه های زیستکره به عنوان بخشی از تهدیدات غیرسنتی با جستار امنیت انسانی پیوند استواری یافته است. طی دو دهه اخیر، دانش ژئوپلیتیک، به فراخور درون مایه های جغرافیایی و سیاسی اش جایی که «ژئو» (زمین) و «پلیتیک» (سیاست) در هم می آمیزند در قالب ژئوپلیتیک زیست محیطی به واکاوی رخدادها و مسائل برخاسته از کشمکش بر سر منابع طبیعی و کمبود منابع طبیعی پرداخته است. به گونه ای که برهمکنشی و درهم تنیدگی مفاهیم و مصادیق سیاست، قدرت و محیط زیست از پربسامدترین واژگان واکاوی جستار محیط زیست از دهه 1980 به بعد بوده اند. از این دیدگاه، مناسبات قدرت و زیستکره به شدت به هم در آمیخته اند. چنین در هم آمیختگی در چارچوب دانش ژئوپلیتیک امکان بررسی و واکاوی می یابد. از آنجا که تهدیدات یادشده، کارکرد و گستره ای کروی یافته اند، رویکردهای «نظامی و ملی محور» سنتی توان تبیین عوامل تهدیدات غیرسنتی را ندارند. بر این پایه، تبیین و مدیریت امنیت، سرشتی انسان محور با کنشی مشترک و جهان گستر طلب می کند.

انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام(ره) با «زیربنای جهان بینی توحیدی اسلام» و محوریت ولایت فقیه در شرایطی پدید آمد که جهان در میان تقابل گفتمان های مادی و الحادی تقسیم شده بود. مسئله پژوهش حاضر، پرتوافکنیِ امکانی نو در جهت بازخوانی طرح گفتمان انقلابی گری از منظر حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) به منظور طرح افکنیِ بدیلی برای بازسازی جامعه طراز توحید و انسان طراز ایمان ایران اسلامی در میان خرده گفتمان هایی است که از سوی شرق و غرب به ویژه در قرن بیستم سر برآورده اند. این پژوهش، بر مبنای مطالعات علوم اجتماعی و بهره گیری از مجموعه بیانات، طرح راهبردیِ گفتمان انقلابی گری متناسب با روش شناسی تحقیق و انتظارات ایشان تدوین گردیده است. ابتدا شاخص های پژوهش از دل ادبیات تحقیق استخراج و با 65 نفر از خبرگانِ دارای سوابق علمی مطرح شد. درنهایت به این نتیجه رسیدیم که می توان اذعان داشت که مفهومِ محوری «انقلابی گری» که به دفعات در فرمایشات معظم له به کاررفته، شرطِ کافی بر ساخت جامعه توحیدی و گامی بلند در جهت ایجاد تمدن نوین اسلامی است. درواقع گفتمان سازی از خلال انقلابی گری مورد نظر رهبر معظم انقلاب به طریقی منطقی، عالمانه، به صورت گفتاری فراگیر و مورد قبول آحاد مردم درآمده تا به پشتوانه آن، نوعی باور عمومی و معرفت همه گیر در جامعه نشو و نما یابد.

آزادی اندیشه در مکاتب و نحله های مختلف دارای بار معنایی متفاوتی است. از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) این مفهوم به صورتی عمیق مورد اشاره قرار گرفته و مادامی که با تعالیم اسلام و اساس اعتقادات اجتماعی مغایرت نداشته باشد، دارای ارزش و اعتبار است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل تماتیک به دنبال شناسایی و محتوای اندیشه امام خامنه ای (مدظله العالی) در مورد امنیت و آزادی است. از این رو با غور در بیانات معظم له به دنبال پاسخ به این سؤال است که مضامین سازمان دهنده امنیت و آزادی اندیشه از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) چیست؟ محققان تلاش نموده اند با واکاوی و مطالعه متون در اختیار به حوزه های آزادی اندیشه برسند. نتایج مقاله بیان می دارد آزادی اندیشه از منظر معظم له به معنای آزادانه فکر کردن، آزادانه تصمیم گرفتن، آزادی خواهی و گسترش آزاداندیشی است. علاوه بر این آزادی اندیشه، منجر به تولید امنیت در جامعه می شود. محققان با شناسایی مضامین نقل قولی، مضامین پایه و مضامین سازمان دهنده آزادی اندیشه در چارچوب تحلیل تماتیک حدود آزادی را شناسایی نموده اند. نتایج مقاله حاکی از توجه معظم له به حدود آزادی اندیشه در انقلاب اسلامی، رشد کرسی های آزاداندیشی، ضرورت توجه به روحیه آزاداندیشی و تناقض آزادی اندیشه در غرب است. همچنین کانون های دستیابی به آزادی اندیشه از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی)، مدارس، دانشگاه ها و حوزه ها هستند.

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت­ الله خامنه ای یا تأکید بر فطرت انسان ها است. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که مؤلفه ­های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت الله خامنه­ ای چیست و آیا این مؤلفه ها با فطرت انسان­ ها سازگاری دارد؟ همچنین پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که شکل گیری و پایه ریزی انقلاب اسلامی و همچنین اندیشه های حضرت ایشان بر مبنای اعتقادات و باورهای دینی و فطری بوده بدیهی است این مؤلفه ها و شاخص ها هم بر مبنای الگوی اسلامی استوار است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد ازآنجاکه ابتناء نظام جمهوری اسلامی بر  نظریه حکومت اسلامی در عصر غیبت و بر پایه مردم سالاری دینی بوده  بر اساس این نظریه،  مشروعیت نظام مردم سالاری دینی  بر سه اصل صلاحیت­ های دینی؛  رضایت و انتخاب مردم استوار است برای رسیدن به اهداف، باید در مرحله نظر و عمل به عنوان یک نظام کارآمد تلقی شود؛ لذا در منظومه فکری رهبری انقلاب اسلامی نیز اصل کارآمدی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.